Alternatieve geneeswijzen worden om een heel specifieke reden ‘alternatief’ genoemd: ze werken namelijk niet. In ieder geval niet (of nauwelijks) beter dan het placebo-effect. Medicijnen die werken worden regulier. Dit is voor de beoefenaars van alternatieve geneeswijzen meestal geen geldige reden om hun betaalde hobby in twijfel te trekken. Waarom eigenlijk niet?
Tegen dit artikel zag ik al een tijdje op. Ik – lieve allemansvriend – zal me er namelijk niet populair mee maken. Behoorlijk wat vrienden en kennissen zijn mild tot laaiend enthousiast over (bepaalde) alternatieve geneeswijzen. Sommige van hen laten zich alleen nog door reguliere medicijnmensen aanraken als ze van een gebouw zijn gevallen of een andere levensbedreigende ziekte onder de leden hebben. ‘Anders probeer je het eerst op de natuurlijke, holistische manier.’ Sommigen zijn inmiddels zelfs werkzaam in het alternatieve veld nadat ze, veelal door eigen ervaring en de hersenspoeling van een heus instituut overtuigd zijn geraakt. Zij wijzen mij en hun vrienden nu graag op de schaduwkanten van reguliere behandelingen.
En dat is precies de reden dat ik dit artikel schrijf. Er zijn namelijk een aantal goede redenen kritisch te zijn over alternatieve geneeswijzen. Zo onschuldig is het allemaal niet.
Waarom zijn alternatieve geneeswijzen populair?
Het beeld bestaat dat reguliere geneeskunde en alternatieve behandelingen met elkaar in de clinch liggen. Dat beeld is hardnekkig. En als het om imago gaat heeft de reguliere geneeskunde een serieus probleem. Het wordt door velen – niet onterecht – gezien als een kille pillenfabriek die patiënten als nummers op een lopende band behandelt, alleen naar symptomen kijkt en daarbij geen of weinig rekening houdt met zaken als persoonlijkheid, voeding, geestelijke gemoedstoestand. Laat staan de ziel, aura’s, vorige levens, mysterieuze genezende krachten en kwantumvelden. In zijn arrogantie veroordeelt Big Doc alles wat niet afdoende wetenschappelijk bewezen is. Daarnaast is Doc niet alleen onwetend, volgens sommigen speelt hij ook onder een hoedje met Big Pharma (de farmaceutische industrie) om mensen ziek te houden en pillen te verkopen. De belangrijkste drijfveren achter reguliere geneeskunde volgens tegenstanders: geld en onwetendheid.
Veel alternatieve therapeuten hebben ‘daarentegen’ een mooi verhaal te vertellen en verklaren verbanden en oorzaken van klachten die voorheen onzichtbaar voor de patiënt waren. Het zijn vaak bezielde therapeuten met een brede visie en een vriendelijker, positiever, elastischer beeld van onze wereld. Heel prettig. De dingen krijgen betekenis, en niet zelden voelt de patiënt zich niet alleen lichamelijk beter, maar ook geestelijk. Mensen die kritisch zijn over alternatieve genezingen worden door de mensen die de kracht ervan hebben ervaren, afgedaan als kortzichtige, inflexibele mensen die officiële autoriteiten en wetenschap véééls te serieus nemen.
Toegegeven, dit is ook het beeld dat ik jarenlang van de stand der medische zaken had: alternatief = goed, want gebaseerd op natuurlijke ingrediënten en technieken zonder bijwerkingen. Bovendien: het wordt toch ook niet voor niks door veel ziektekostenverzekeraars gedekt. En alle wonderlijke verhalen van ervaringsdeskundigen kun je toch ook moeilijk negeren. En trouwens: baat het niet dan… enzovoorts.
Het belangrijkste verschil tussen alternatief en regulier
Alle vooroordelen ten spijt, de vraag of een behandeling of pil nou echt werkt, kan slechts door één criterium worden bepaald: een goede test. Alleen zo kun je het placebo-effect, spontane zelfgenezing en andere factoren uitsluiten. Goed onderzoek is heus niet zo ingewikkeld, maar je moet je er wel een beetje in (willen) verdiepen. Een voorbeeld ter verduidelijking. Stel je wilt weten of jouw bioresonerende homeopathische grieppil werkt: hoe doet je dat?
Men neme dan een grote groep mensen met overeenkomstige klachten – honderd mensen met een griepje bijvoorbeeld en en injectere de helft ervan (random geselecteerd) met het te onderzoeken medicijn en de andere helft met een nepmedicijn. Dat doen we ter vergelijk. Belangrijk: ook behandelaars mogen niet weten welk medicijn ze gebruiken om onbewuste sturing van de resultaten te minimaliseren. Hierna hou je bij hoe snel de grieperige individuen genezen. Nu heb je een basis om te onderzoeken of het nieuwe medicijn het beter doet dan het fopmiddel. Lijkt het medicijn niet beter te werken dan het placebo? Om ongewenste factoren uit te sluiten en zeker te zijn dat alles wel eerlijk is verlopen, laten we het testje herhalen door andere onderzoekers. Twijfelen we nog steeds? Vooruit, nog een keer dan. Na meerdere onderzoeken en de juiste statistische analyses gedaan te hebben kun je met enige stemverheffing zeggen: “Dit medicijn werkt wel/niet/nauwelijks beter dan een neppil als het gaat om het genezen van een blindedarmontsteking.”
Feit: alle grote, bekende alternatieve geneeswijzen zijn op deze manier onderzocht. De resultaten? Als ze nog steeds ‘alternatief’ worden genoemd kun je er vergif op nemen dat deze werkwijzen en medicijnen NIET of ONVOLDOENDE werken in vergelijking tot een fopmiddel. Ik weet het, het leven is soms keihard. De gemiddelde beoefenaar van alternatieve geneeswijzen laat zich hierdoor echter niet uit het veld slaan.
Die heeft niet voor niks geïnvesteerd in een dure opleiding en een fijne praktijkruimte, en wil de lange rij met tevreden/wanhopige cliënten niet teleurstellen. Begrijpelijk. Om de ongewenste feiten recht te breien moeten alternatieve therapeuten daarom een aantal mentale acrobatische toeren uithalen om hun onbewezen methode een gelijkwaardige status te geven. Die toeren zullen we hieronder kort bespreken.
Alternatieve genezers geloven vaak in een hele range aan omstreden therapieën, omdat zij gevallen zijn voor één of meerdere van onderstaande argumenten.
1. De ‘patiënt is toch genezen’-argumenten
Niets is overtuigender dan de getuigenis van iemand die na een bepaalde behandeling genezen kan worden verklaard. Vooral als het jezelf betreft. “Hoeveel meer bewijs heb je nodig, scepticus? Zie hier, ikzelf ben het levende bewijs!” Tja, ik was ooit ziek, zwak en misselijk, totdat ik een nummer van Roots Manuva hoorde. Bewijst dit dat zijn muziek een geneeskrachtig medicijn is? Nee, waarom niet?
We onderschatten – per definitie – de rol van het placebo-effect
Het placebo-effect ontstaat wanneer een neppil of -behandeling ons sneller laat genezen dan we normaal zouden doen. De patiënt denkt dat aan de pil ligt, in werkelijkheid zijn het zijn verwachtingen over de pil. Niet de behandeling, maar de eigen geest is het actieve ingrediënt. Het placebo-effect is een veel krachtiger fenomeen dan we over het algemeen aannemen, en een stuk interessanter dan veel van de onzinnige verklaringen die sommige alternatieve therapeuten er op na houden om hun successen te duiden. Er is veel winst te behalen als reguliere artsen zich meer in het placebo-effect zouden bekwamen. De onderzoeksliteratuur wemelt van interessante onderzoeken naar het placebo-effect. Het effect is alive and kicking.
Oh ja, je hoort het vaak: ‘Dieren en baby’s hebben ook baat bij alternatieve medicijnen. Dat duidt er toch op dat er geen placebo-effect aan het werk kan zijn? Die weten geeneens dat ze worden behandeld.’ Fout. Ooit gehoord van het placebo-effect by proxy? Het ontgaat dieren en baby’s als ze een medicijn krijgen voor hun ziekte, maar ze reageren wel op de rust en het vertrouwen die hun verzorgers ineens uitstralen (nu deze denken dat het goed komt). Ze reageren dus niet positief op het fopmiddel, maar wel op hun baasjes.
We onderschatten de rol van toeval en andere factoren
Sommige hardnekkige klachten kunnen ineens door een verandering van omgeving of levensstijl genezen. Veel mensen raken overtuigd van een bepaalde alternatieve behandeling nadat reguliere behandeling niks uithaalde, maar niet lang na de alternatieve behandeling wel genezing tot stand kwam. Dat is heel mooi. Toch is zo’n op zichzelf staand verhaal geen geldig bewijs. Onderzoek laat zien dat de meeste klachten vanzelf overgaan en dat we geneigd zijn de oorzaak daarvan te danken aan iets wat we toevallig op dat moment (wel of niet) hebben gedaan. Daarnaast: we zoeken meestal hulp als we op het dieptepunt zitten. Vaak gaat de rit daarna weer omhoog. We kunnen nooit zeker weten wat bij onszelf precies de truc is geweest. De vakantie, de tijd, moeders kippensoep, de verliefdheid, je ontslag, de reiki-behandeling van een vriend of het ayurvedische medicijn, het placebo-effect, een combinatie ervan?
Persoonlijke getuigenissen zijn overtuigender dan statistiek, maar niet meer waar
Stel dat je een fiets wilt kopen en een vriend waarschuwt: ‘Niet kopen dat onding, ik heb er alleen maar ellende mee gehad.’ Stel ook dat de consumentengids naar aanleiding van een statistisch onderzoek meldt dat de fiets erg betrouwbaar is en dat er weinig klachten zijn. Als je bent zoals de meeste mensen zul je toch je vriend vertrouwen en de fiets niet kopen, terwijl je vriend maar één fiets heeft geprobeerd en de consumentenbond gegevens heeft verzameld over misschien wel honderd fietsen.
Mensen zijn van oudsher verhalenvertellers. Om onze kennis en historie over te dragen vertelden onze voorouders persoonlijke verhalen. In evolutionaire termen is het pas kort geleden dat we onze kennis over de wereld officieel onderzochten, opsloegen, organiseerden en bijhielden. Waar we vroeger afhankelijk waren van persoonlijke anekdotes, over goed en slecht, nuttig en onnuttig, hebben we nu de beschikking over betrouwbare wetenschappelijke kennis en betrouwbare statistieken. Maar nog steeds vertrouwen veel mensen eerder op een sterk verhaal van een kennis dan de harde gevoelloze getallen van onafhankelijk onderzoek.
2. ‘Wetenschappers zijn eenkennig, arrogant, onwetend en geldbelust’-argumenten
Als meerdere onderzoeken de werkzaamheid van hun behandeling weerspreken, kunnen beoefenaars van alternatieve geneeswijzen hun toevlucht nemen tot onderstaande argumenten: stuk voor stuk vooroordelen over wetenschap en haar beoefenaars.
Wetenschap is ook maar een geloof
Heel vaak gehoord. “Wetenschappers nemen aan dat hun methode de enige manier is om iets te bewijzen. Het is een aanname.” Brrr, waar te beginnen. Wetenschap is geen geloof of instituut, het is een zichzelf corrigerend proces. De enige aanname die je moet maken is: ‘Laten we dingen niet zomaar dingen aannemen omdat ze goed voelen en/of omdat Heilige Antonius het ooit gezegd heeft. Nee, laten we onze vooroordelen opzij zetten en het zo onbevooroordeeld mogelijk onderzoeken. En als we het niet (zeker) weten? Laat ons daar eerlijk over zijn en manieren bedenken om er alsnog achter te komen.’
Wetenschappers maken fouten, trekken verkeerde conclusies, zijn soms (bewust of onbewust) oneerlijk, maar daar trekt wetenschap zich uiteindelijk weinig van aan. Het spel is zo ontworpen dat het openstaat voor correctie en vooruitgang. Wanneer de één slecht of oneerlijk onderzoek doet, doet een ander het daarna goed en ontmaskert de eerste als slechte wetenschapper of charlatan. Daarom gebruiken we nu andere medicijnen en behandelingen dan vijftig jaar geleden. Hierom gaan mensen niet meer dood aan – pak ‘m beet – een tandontsteking of polio. Nieuw onderzoek kan oude conclusies en veronderstellingen teniet doen of verzwakken. Nieuwe feiten wijzen de weg, niet de veronderstellingen.
Wetenschappers onderzoeken vanuit een tunnelvisie
Wetenschap afdoen als een arrogante, kortzichtige, vooringenomen onderneming is belachelijk als je weet hoe het gedaan wordt. Dat is zoiets als zeggen: ‘Okay, jullie specialisten bijten jezelf jarenlang vast in een bepaald onderwerp, voeren eindeloze discussies met elkaar. Over de beschikbare feiten, onderzoeken, mogelijkheden en alternatieve verklaringen. Jullie testen niet alleen behandelingen, jullie beschrijven ook zorgvuldig hoe jullie dat doen zodat collega’s het kunnen nadoen. Jullie worden hier kritisch op beoordeeld en, indien nodig, terechtgewezen door collega’s. Jullie moeten we je best doen, want anders falen jullie als wetenschapper en word je uitgelachen door een ander team onderzoekers, enzovoorts. Ik weet dit allemaal heus en toch… mijn gevoel zegt gewoon dat jullie zowel de subtiele nuances als het grotere plaatje missen.’
Het misverstand is dat wetenschappers ofwel miereneuken en ‘te veel in details denken’ of juist alleen maar veralgemeniseren en standaardiseren en daardoor geen oog hebben voor het individu of de specifieke situatie. Kortom: in hun eenzijdige focus missen wetenschappers de essentie. Zijn wetenschappers echt zo simpel?
De alternatieve genezer lijkt op het eerste gezicht minder eenzijdig, en schiet altijd wel raak met zijn holistische, all-inclusive kijk op de zaak. Een onzichtbare energetische blokkade, een vorig leven, slechte energie van de partner, overgevoeligheid voor aardstralen, een negatieve levenshouding die zich manifesteert in kanker. De genezer vind zonder twijfel een aannemelijke link met jouw klachten (die jijzelf meestal toch nooit zult kunnen falsificeren). Het enige bewijs dat wordt geleverd is dat jij je getroost en beter voelt. Eerlijk is eerlijk, dat is heel wat, maar het kan gevaarlijk zijn je leven op zelfmisleiding te baseren.
De wetenschap is te beperkt om mijn behandeling te testen
Alternatieve genezers menen dat wetenschappers niet open staan voor hun bijzondere, alternatieve en exotische verklaringen. In werkelijkheid staan veel wetenschappers best open voor nieuwe manieren om naar de werkelijkheid te kijken. Dat is hun werk. Ze zouden er zelfs een Nobelprijs mee kunnen winnen. Als goede wetenschappers moeten ze zich echter ook aan de feiten houden. Dat hoeft de alternatieve genezer helaas niet te doen. Die hoeft alleen rekening te houden met tevreden en betalende cliënten.
Je kunt best denken dat Reiki volgens een mysterieuze, onbewijsbare energie werkt die zich niet laat vangen in een onderzoekje. In de praktijk kan dat heel gemakkelijk. Laat de ene groep geblinddoekte mensen denken dat ze een reiki-behandeling ontvangen terwijl er niks gebeurt, en de andere groep daadwerkelijk een behandeling krijgen. Kijk, vergelijk, en je hebt je antwoord. Het feit dat sommige dingen (nog) geen wetenschappelijke verklaring hebben betekent uiteraard niet dat het niet bestaat. Er is heel veel waar we weinig tot niks over weten, maar dat betekent in het geval van – pak ‘m beet – bioresonantie of reiki niet dat het daarom WEL waar is. Bioresonantie of reiki zijn gebaseerd op theorieën waarvan je wel degelijk onderzoeksmatig kunt nagaan of de veronderstellingen kloppen. En dat is ook gebeurd: zie hier en hier.
Wetenschappers spannen samen met farmacologen om alternatieve geneeswijzen klein te houden (complot-alert!)
Zoals gezegd, veel alternatieve genezers menen dat reguliere medische onderzoekers onder één hoedje spelen met de farmaceutische industrie (en niet te vergeten de melk- en slechte voedselindustrie). Het internet staat vol met verhalen die dit levensverziekende medische ‘complot’ aan het licht proberen te brengen. Mensen zouden afhankelijk gemaakt worden van ongezonde en peperdure medicijnen – want chemisch, want bijwerkingen – met als enige doel geld te verdienen. Er wordt niet gekeken naar ‘de volledige mens’ en ‘echte genezing’, maar er worden slechts symptomen bestreden waardoor het onderliggend probleem blijft bestaan. Feiten hieromtrent worden bewust achtergehouden en verdoezeld.
Claims als zijn op het eerste gezicht lastig te ontkrachten, want natuurlijk probeert de farmacologische industrie de eigen pillen te slijten en doen ze dat niet altijd netjes. Precies daarom moeten we extra kritisch zijn over de door hun gesponsorde onderzoeken. Er zijn wetenschapsjournalisten die precies dat doen. Meta-onderzoeken laten bijna zonder uitzondering zien dat gesponsorde onderzoeken altijd hun eigen producten voortrekken. Om echter daardoor te concluderen dat wetenschappers in het complot zitten is stierenpoep.
A. Het staat iedereen vrij staat te bewijzen dat hun medicijnen of behandelingen werken. De resultaten van onderzoek staan of vallen op zichzelf. Het werkt of niet, en dat is voor iedereen te zien.
B. Dacht je echt dat alternatieve geneeswijzen geen Big Business zijn? Kom maar binnen VSM en dr Vogel. Kom maar binnen Deepak Chopra en Roy Martina. Bovenstaande (misschien wel temeer) geldt voor fabrikanten van alternatieve medicijnen, want we weten dat ze niet werken.
C. En ja, echte medicijnen zijn inderdaad een stuk duurder, maar het is niet alleen geldzucht die de medicijnen prijzig maakt. Wat dacht je van: onderzoek doen is duur en tijdrovend, net als patenten aanvragen; artsen en ander hoog opgeleid personeel moet betaald worden; de productie van medicijnen brengt kosten met zich mee.
D. Tot slot: dacht je echt dat onderzoekers proberen bewust de ontwikkeling en verkoop van (werkzame en goedkope) medicijnen te stoppen die zijzelf of hun dierbaren in de toekomst misschien een keer nodig hebben? Oh ja, dat is logisch, want medische onderzoekers en specialisten worden verblind door geld. Ze zijn jarenlang bezig met iets dat hen eigenlijk niet werkelijk interesseert. Alleen om een laboratoriumjas aan te mogen en lekker bovenmodaal te kunnen verdienen. Tegelijkertijd kunnen ze hun intimi en vrienden afhankelijk van zich maken door hen te drogeren met medicijnen.
Er zijn genoeg wetenschappelijke onderzoeken die wel steun geven aan alternatieve geneeswijzen
Veel alternatief genezers doen wetenschap als een onzinnige bezigheid, tenzij er ineens een wetenschappelijk bewijsje hun kant op waait. Of eigenlijk: lijkt te waaien. Dan circuleert dat op al hun websites. Dit onterecht en selectief aanhalen van wetenschappelijk onderzoek kan op twee manieren: het onderzoek zelf deugt niet of de interpretatie van de resultaten deugt niet. Zoals gezegd: wetenschap is mensenwerk, en je moet niet nooit zomaar de conclusies van een bepaald onderzoek aannemen. Vooral wanneer het gaat om belangrijke issues of nieuwe inzichten is het goed het onderzoek een paar keer te herhalen. Is het wel echt zo? De positieve resultaten kunnen een toevalstreffer zijn, het gevolg van slecht wetenschap en fraude, of verkeerd zijn geïnterpreteerd. Hierom controleren wetenschappers elkaar en zullen ze alternatieve verklaringen testen. Het is lullig om te zeggen, maar in bijna alle gevallen waar alternatieve geneeswijzen goed uitkwamen is sprake geweest van slecht uitgevoerd onderzoek en/of onterechte conclusies. Een goed en eerlijk overzichtsboek vind je hier.
3. Andere irrelevante argumenten
Daarnaast worden veel alternatieve therapieën verdedigd met argumenten die nader beschouwd berusten op andere irrelevante argumenten, wollig taalgebruik en luchtig gebruik van definities.
Medicijnen zonder bijwerkingen zijn beter dan medicijnen met bijwerkingen
We willen het allemaal: het goede zonder het slechte; de voordelen zonder nadelen. En daarvoor betalen we graag. Als alternatieve therapeuten claimen dat hun middeltjes geen bijwerkingen hebben dan kun je ervan uitgaan dat ze jou een placebo’tje proberen te verkopen. Als een medicijn geen bijwerkingen heeft, dan heeft het helemaal geen werking. En als ze zeggen dat er geen bijwerkingen zijn, maar dat je bij een overdosis wel de dokter moet bellen, dan… moet je dit maar eens zien.
Oprechtheid, charisma of gezondheid van de alternatieve genezer betekent dat de therapie werkt
Ik ben ervan overtuigd dat veel alternatieve genezers goede, gepassioneerde mensen zijn die geloven in wat ze doen. Er zijn maar weinig bewuste kwakzalvers. Critici van alternatieve geneeswijzen worden vaak arrogant genoemd omdat er vanuit wordt gegaan dat zij twijfelen aan de oprechtheid van deze genezers. Het misverstand is: oprechtheid en overtuiging betekent dat de geneeswijze werkt. Als geldig argument ten faveure van alternatieve geneeswijzen is dit onzin natuurlijk: iemand kan heel oprecht zichzelf en daardoor anderen voor de gek houden.
Populariteit of ouderdom zegt iets over de effectiviteit van de behandeling
‘De waarheid is geen kwestie van neuzen tellen,’ zei een inmiddels overleden wijsgeer. Datzelfde geldt voor jaren tellen. Dat bepaalde geneeswijzen wijdverspreid en eeuwenoud zijn betekent geenszins dat ze kloppen of dat er nu geen betere methoden zijn uitgevonden. Bloedzuigers iemand? Zeus en Thor nog gesproken? Duivelsuitdrijver voor je nachtmerries? We weten door wetenschappelijk onderzoek dat donder, ziekte en veel psychische klachten inmiddels geen straf van God of demonenwerk is. We worden steeds handiger in het ontwikkelen van instrumenten om oude ‘waarheden’ aan onderzoek te onderwerpen. De uitkomst is niet altijd de gewenste.
Het klinkt wetenschappelijk en aannemelijk, waarom zou ik het niet geloven
Om onze geloofsels kracht bij te zetten of anderen te overtuigen gebruiken we woorden. Woorden hebben vaak meer magische kracht dan de medicijnen en behandelingen zelf. We zijn vooral suckers voor woorden die fijne gevoelens oproepen. Veel alternatieve genezers gebruiken pseudo-wetenschappelijk jargon om hun therapieën te verkopen. Een mooi voorbeeld. Vooral de kwantummechanica wordt momenteel misbruikt om alternatieve therapieën te verklaren. Luchtige woorden als energie, vibraties, chi, prana, zielsbewustzijn worden handig vemengd met pseudo-wetenschappelijke termen als bioresonantie, zero sum field en bio-energetische velden. Het klinkt misschien overtuigend als je een leek bent, het betekent vaak nhelemaal niets Alternatief arts Deepak Chopra is een meester in het strooien met mooie woorden, maar hoe relevant dat is? Hij bereikt er hoge verkoopcijfers mee, maar geen kennis waar we wat aan hebben. In de literatuur, kunst en subjectieve ervaring zijn mooie woorden op hun plek, als het gaat om het vergaren van betrouwbare kennis hebben we welomschreven definities en exact taalgebruik nodig, zodat alle betrokkenen weten waar ze het over hebben.
Chemisch is slecht, natuurlijk is goed
Onze voorkeur voor bepaalde woorden, geeft ruim baan aan bepaalde misverstanden. Onder alternatievelingen bestaat een duidelijke scheiding tussen chemische en natuurlijke producten. Chemisch = slecht, natuurlijk = goed. Hoe meer iets bewerkt is, hoe slechter het is. We hebben liever een plant dan een pil. In realiteit worden de meeste actieve ingrediënten in medicijnen gewonnen uit planten. En daar zitten meer voordelen dan we beseffen.. De achterliggende veronderstelling is dat Moeder Natuur alles voor haar kindertjes heeft klaargelegd, maar dat we daar (tegenwoordig) blind voor zijn. Het is een mooie gedachte, maar veel bewijs is er niet voor. De werkelijkheid is een stuk grijzer dan dat. In realiteit worden we omringd door natuurlijke ingrediënten die dodelijk zijn (bepaalde schimmels, arsenicum, asbest) en chemische producten die niets kwaads doen. Het verschilt per stof, per dier, per dosis. Ik ben helemaal voor ecologie en duurzaamheid, maar als we de natuur op sommige fronten hun gang hadden laten gaan, dan waren jij en ik er waarschijnlijk niet geweest. Sommige alternatieve therapeuten beweren dat mensen voeger niet ziek werden omdat ze natuurlijker leefden, geen milieuvervuiling hadden en meer kennis hadden van de geneeskrachtige kruiden en planten. Dat de gemiddelde levensverwachting millennialang niet meer dan dertig jaar was en dat veel mensen vroegtijdig stierven aan de gevolgen aan zoiets simpels als een tandvleesontsteking wordt gemakshalve vergeten.
Alternatieve genezers komen tenminste met een plausibele verklaring die ik begrijp
De werkelijkheid is dat ons lichaam en haar wisselwerking met de omgeving (voedsel, stress, milieu, onze gedachten) uiterst complex is. Het is heel vaak niet duidelijk wat de klachten veroorzaakt, verergert of verbeterd. Medisch onderzoek is een poging om die wisselwerking meer en meer onder controle te krijgen. Hopelijk kunnen op die manier serieuze ziekten zoals kanker en MS in de toekomst voorgoed tot het verleden horen. Veel alternatieve therapieën erkennen en waarderen deze complexiteit maar matig en hebben een eenduidige verklaring voor een hele verscheidenheid aan ziekten: meestal is dat verkeerde voeding. Anders eten (en/of het innemen van supplementen) kan volgens sommigen zelfs kanker en aids genezen. Het bewijs hiervoor is nul. Gezond eten is erg belangrijk en kan veel kwalen voorkomen, maar het is zeker geen panacee voor veel van de lichamelijke (en geestelijke) klachten die mensen kunnen hebben. De werkelijkheid is helaas weer grijzer dan we willen, en gedegen onderzoek is het belangrijkste dat we hebben om dat grijze gebied beter in kaart te brengen.
Baat het niet, dan schaadt het niet
Als je je kritisch uitlaat over alternatieve therapieën word je al snel als een zeurkous gezien, een spelbreker. ‘Als andere mensen er nou wel blij mee zijn en zich er beter door voelen. Jij hoeft er toch niet in te geloven? En bovendien: baat het niet dan schaadt het niet.’
Helaas pindakaas. Het kan wel schaden. Mensen lijden soms extra hard en lang wanneer te lang wordt doorgesukkeld met alternatieve geneeswijzen, terwijl er serieuze medische zorg nodig is. In het geval Sylvia Millecam nog?
Iedereen moet zelf kunnen kiezen voor een behandeling, maar wat is de keus als je eigenlijk niet precies weet waarvoor je kiest. In het beste geval word je sneller beter door het placebo-effect, in het slechtste geval wordt het je dood of bijna.
Tot slot: hoop doet leven
Natuurlijk, we willen dat homeopathie – de bekende natuurgeneeskunst die geen bijwerkingen veroorzaakt – echt geneest? We willen dat handoplegging de kanker uit ons lichaam kan helpen. We willen ook dat de helderziende of astroloog gelijk heeft en dat we de liefde van ons leven snel zullen ontmoeten, en dat we na onze dood naar een mooie plek gaan waar Fido ons kwispelend tegemoet rent. We willen allemaal dat ons leven zin heeft en ons lichamelijke lijden een gerechtvaardigde plaats in het grotere geheel. Het voelt anders zo nutteloos. En we nemen elk greintje hoop graag aan, zeker als het een laatste strohalm is en de reguliere geneeskunde geen oplossing heeft.
De meeste alternatieve therapieën bieden ongetwijfeld iets wat de reguliere geneeskunde niet biedt: veel persoonlijke aandacht; betekenis en zingeving, en niet in de laatste plaats aandacht voor zaken die niet direct met de klachten te maken maar wel indirect iemands leven verbeteren: stimuleren van een gezonde levensstijl en geestelijk welzijn.
Daarvan kan Big Doc dan weer wel veel leren.
p.s. Nee, ik heb geen belangen in de farmaceutische industrie, en ja, ik ben me bewust van de risico’s van teveel en te makkelijk pillen slikken. Ik hecht aan gezonde voeding en veel beweging. Ik doe zelfs aan yoga. Niet om chakra’s te zuiveren, ik doe het omdat ik op verjaardagen graag mijn benen in de nek leg.
